Flat Earth-zeiltjes in Schotland, aan-de-wind

Kayak sailing so much fun!

If you are a decent kayak paddler, you can be an excellent paddlesailor in no time. That is, a kayak sailor without daggerboards, outriggers or even a rudder. A (sea)kayak doesn't need all that to stay on track.

Kayaksailors in its purest form can paddlesail any course, even upwind, except straight against the wind. Or yes, you can but than you must tack some 30 degrees off the wind and zigzag your way forward just like any sailingvessel. However, tacking up wind brings you to point B in about the same time your kayakbuddies will arrive there when just paddling straight into the wind. But kayaksailing upwind on a long track (without tacking) will defenitly push you more ahead comparing to your buddies with no sail. Though you still need to padde along a bit on that course.

This blog deals with all aspects of kayak sailing, made possible by only two serious kayak sails: Flat Earth Kayak Sails (FEKS) and Falcon Kayak Sails. I have absolutely no commercial interest in them. I'm just a happy customer and admire both types of nimble sails. They are 100 percent made for kayaks on rough, open waters, as you will see in the many movieclips on this blog.
It's all in Dutch, but if you hit the translation button on the right bar, you will understand most of it in spite of the bewildering grammar and linguistic lingo.

Have fun and please leave a message from whichever country you are as a support for all my effort.

Thank you,
Berend Schilder,
the Netherlands

Wat is kajakzeilen?

Oosterschelde, november 2019. Windkracht 4, halve wind. Met mijn Flat Earth-zeiltje op een Capella high volume zeekajak. 
Foto Mike Griffin 

Kajakzeilen is een geweldige manier van varen. Het voelt meestal alsof een sterke kerel op je achterdek zit die heel hard meepeddelt. Kajakzeilen is dus een hoop extra plezier waarbij je niet gauw moe wordt. Een andere vergelijking is het gevoel alsof je op een eeuwigdurende surf zit. Die ene golf blijft constant bij je en duwen. Je zult misschien minder peddelen net als op een surf maar je moet nog wel sturen met je peddel of roertje om op koers te blijven en soms lekker meepeddelen omdat die beweging nu eenmaal in de genen van iedere kajakker zit. Zeker bij een aan-de-windse koers. Kajakzeilen betekent niet achterover leunen en een boekje lezen. Soms kan het wel, maar meestal niet.

Ondanks de grote snelheden die je ermee kunt bereiken en alle denkbare koersen tot 30 graden aan de wind, net als een zeilboot dat kan, is een kajak met een modern zeiltje nog geen zeilboot. Het blijft een (zee)kajak!
Een ervaren zeiler die niet goed kan kajakken, begint niks met een kajak en zeker niet met een kajak onder zeil. Maar een goede kajakker die niks weet van zeilen, zal binnen een paar minuten begrijpen hoe het werkt en er vrolijk vandoor gaan. Kortom, de kajak en klassieke peddeltechniek blijven essentieel. Daarom spreken we ook wel van 'peddelzeilen'.

Verschillen

Laat ik even glashelder zijn over wat er allemaal op het water vaart als 'kano' met 'zeil'. De wereld van het kanozeilen valt uiteen in twee groepen. De (zee)kajak met een klein zeiltje is de ene groep. Daar gaat deze webblog over. Met een zeekajak met klein, modern zeiltje kun je alles doen wat je met een zeekajak gewend bent. Rollen, reddingsacties, golven van twee meter hoog, windkracht vijf/zes op de Waddenzee, een oversteek naar Engeland. Geen probleem als je dat ook kunt met een zeekajak zonder zeiltje. In deze wereld zijn er slechts twee serieuze, veilige zeiltjes te koop, die van Flat Earth voor het zware werk omdat dat zeiltje vergevingsgezind is en die van Falcon voor het iets minder zware werk (tot half windkracht vijf zou ik zeggen) omdat dit zeiltje weliswaar wat sneller is maar ook minder vergevingsgezind. De Falcon is een Arabische volbloed, een Maserati, het Flat Earth-zeiltje is een door-en-door betrouwbare Lelijke Eend. Het Flat Earth-zeiltje is een alleskunner, ontwikkeld door ervaren, nogal onverschrokken zeekajakkers op de Tasmanzee. Wie de Tasmanzee kent, weet genoeg. Deze kajakkers hebben vanaf de jaren negentig met ziel en zaligheid gewerkt aan het perfectioneren van hun zeiltje met als filosofie dat iedere goede kajakker ermee overweg kan zonder ook maar de geringste aantasting van de (zee)kajaksport. Alle andere zeiltjes (Pacific Action Sail, Windpaddle etc.) zijn niet geschikt voor het ruige werk en, nog erger, kunnen niet schuin tegen de wind in. Deze zeiltjes zijn leuk voor de beschutte wateren en met windje-mee op een zomerse dag.

De tweede groep bestaat uit Canadese kano's, brede kajaks met outriggers, zwaarden, vergrote aangehangen roeren en God-weet-wat-al-niet-meer. Met deze vaartuigen is het mogelijk om veel grotere zeilen op te tuigen. Dit begint al meer te lijken op zeilbootjes. Het peddelen is naar de achtergrond verdwenen (behalve in een Canadees, denk ik). Wie onbekend is met zeilen wordt aangeraden eerst een zeilcursus te volgen, ook al een aanwijzing dat het meer om zeilen dan kajakken gaat. Dat is met een modern kajakzeiltje niet nodig. Wie niet kan zeilen maar wel goed kan kajakken, heeft binnen twee minuten door hoe het werkt.
Verder is het tuig op een brede kajak/Canadees drie keer zo zwaar en volumineus en drie keer zo duur (rond de 1300 euro) en het duurt minstens tien minuten om het zeil met toebehoren op te bouwen of op te bergen met allerlei losse onderdelen waar weer foedralen en speciale karretjes voor nodig zijn. Dit opbouwen en afbreken moet aan land gebeuren, eenmaal op het onverwachts ruige water kun je niets meer doen. Een kapseis lijkt mij dramatisch want rollen met outriggers en een groot zeil is onmogelijk. Toegegeven, het is met outriggers wel gemakkelijk om terug in de boot te komen als die eenmaal weer overeind ligt. Maar met een Canadees onder zeil van zo'n acht vierkante meter is de ramp al helemaal niet te overzien. Een zeetocht is dus uitgesloten tenzij je de spijkerharde garantie hebt van God persoonlijk dat het de hele dag onder windkracht vier blijft. Met dergelijke kajaks of Canadezen is een plotseling aantrekkende wind op groot water dus levensgevaarlijk omdat het zeil op dat moment niet meer snel is plat te gooien op een veilige manier.
Een modern zeiltje van Flat Earth of Falcon is juist ontworpen om dat wel te doen. Binnen tien seconden ligt het plat en bijeen gevouwen onder een dekelastiek. Rollen met een zeiltje is ook te doen voor wie al kan rollen met een kajak zonder zeiltje.
Maar eerlijk is eerlijk, zo'n supertanker onder zeil met zwaarden en outrigger is wel erg leuk op de Hollandse plassen met redelijk weer. Bovendien kun je in een Canadees veel meer bagage meenemen wat met kamperen erg fijn is. Meer informatie is te vinden op de prima website kanozeilen.nl Maar wie nog echt het kajakgevoel wil behouden, flinke oversteken wil maken zoals Harlingen-
Terschelling, kan beter kiezen voor een Flat Earth of Falcon-zeiltje.  

Het peddelzeilen met een modern zeiltje gaat dus een echte fusie aan van kajakken en zeilen. De andere vaartuigen transformeren meer tot een zomerse zeilboot. Het is maar dat u het weet voordat u een keuze maakt.

Kajakzeilen is fantastisch!

Sinds een jaar of vier heb ik een zeiltje op mijn kajak. Laat ik nu maar eens een blog beginnen om mijn ervaringen met jullie te delen. Kajakzeilen is een fantastische ervaring, mits je al aardig kan kajakken natuurlijk. Het brengt je veel verder op een dagje varen, met snelheden die kunnen oplopen tot 15 kilometer per uur en soms nog harder. Dan reken ik de surf en het tij nog niet mee.

Holwerd-Ameland, 2018. Met mijn Flat Earth-zeiltje op een Capella high volume zeekajak.

Kajakzeilen is een hybride bezigheid met een kajak en een zeiltje. Maar dan werkelijk hybride, dus een fusie tussen twee sporten die zo in elkaar grijpt dat er eigenlijk een nieuwe manier van varen ontstaat. Het zijn niet twee dingen die naast elkaar bestaan, zoals een gewone fiets met een accu om ook elektrisch te rijden. Dat blijft een gewone fiets. 
Kajakzeilen is dus niet zeilen met een kajak, noch kajakken met een zeilboot. Kajakzeilen is... kajakzeilen! 

Dynamischer
Kajakzeilen op de golven - beter gezegd peddelzeilen - voelt heel anders dan gewoon peddelen op de golven, maar ook totaal anders dan alleen zeilen. Het is veel dynamischer, minder monotoon dan urenlang stug doorpeddelen in een keurige, repeterende slag. Je bewegingen zijn telkens anders. 

Oosterschelde, november 2019. Windkracht vier, op halve wind. Mijn mooiste tocht tot nu toe.
Foto: Mike Griffin

Soms peddel je gewoon even netjes mee, als het rustig blijft kun je je boterham eten met 8 km/uur, dan weer zet je een achterwaarts peddelroer of je moet even uitleunen met een slepende peddelsteun aan de kant waar de wind vandaan komt. Met een lekker windje in de rug heb je dikke kans dat je de golven inhaalt om vanaf te surfen in plaats van telkens achterom te kijken wanneer de volgende golf eraan komt. En wie weet, als de wind van opzij of van achteren komt, kun je met een aardige gang tegen het tij in varen. 

Hier een mooi voorbeeld van een normale tocht met een Falcon-zeiltje, met de ontwerper Forrester zelf aan de peddelsteel. De wind komt voornamelijk van achteren, maar peddelzeilers kunnen ook schuin tegen de wind in varen, tot zo'n 35 graden aan de wind.  Komt ie:

Downwind run


Remmen
Zo'n aardig gangetje levert het positieve nadeel op dat anderen in de groep al gauw achter de horizon verdwijnen wat niet veilig is op groot water. 

Nogmaals Oosterschelde november 2019, met dank aan organisator Jan Vlak. Overwegend op een noord-zuid route, met halve wind. Ik ga voorop, maar eigenlijk al te ver. Mijn peddel ligt bij windkracht 4 geregeld plat voor de balans of om te sturen en soms peddel ik een beetje mee omdat dat nu eenmaal een goed gevoel geeft. In dit geval besloot ik al gauw te remmen. 
Foto Mike Griffin

Ik moet dus vaak remmen of cirkeltjes draaien om de groep. Daarom hoop ik dat meer mensen een zeiltje gaan zetten. Ik heb al een paar keer forse kritiek gekregen van de groep wegens het te ver vooruit varen. Mijn trieste record staat op 12 kilometer per uur nonstop windje mee van Middelharnis naar Hellevoetsluis (een traject van 8,5 kilometer) met slechts weinig echte peddelslagen (zomer 2018). Voor de rest gebruikte ik de peddel om te sturen en een beetje te steunen. Ik was er na 45 minuten. Ik had tot dan toe de meest fantastische ervaring achter de rug. Aanvankelijk was ik een beetje gespannen maar toen ik merkte dat het prima ging kon ik voor het eerst werkelijk intens genieten van de wind en de golven. De rest van de groep arriveerde een dik half uur later. De opmerkingen waren niet misselijk. Terecht natuurlijk. Het was heel stom van mij. Doe ik nooit meer!

Tot nu weet ik van twee andere Nederlanders die ook kajakzeilen. Wel gek, want in andere landen is het veel populairder. Ik weet niet goed hoe dit komt. Of misschien wel. Ik ben wellicht een van de weinige kajakkers met een aangeboren neiging tot luiheid. Ik hou wel van bewegen maar het moet niet te fanatiek worden. Je zult mij niet gauw in een K1 aantreffen. De natuur trekt mij meer. Ik vind het fijn om af en toe uit te drijven en naar de stilte te luisteren, het water af te turen in de hoop 'iets' te zien. De woeste baren trekken mij ook, maar ook hier niet zozeer vanuit sportief oogpunt. Meer vanwege de mysterieuze verbondenheid van de golven met de geraffineerde kajak. Ik ga alleen de branding in om te oefenen, niet om het brandvaren op zich. Overigens dan met het zeiltje plat want omslaan met zeiltje rechtop in een ondiepe branding betekent geheid mastbreuk.

Gekkigheid
Het is dus logisch dat ik ben gevallen voor kajakzeilen. Dan mag je soms lui zijn, om je heen kijken en nog meer genieten van de dynamiek van een kajak op de golven zonder bij de groep achterop te raken. 
Misschien valt de belangstelling voor kajakzeilen in Nederland tegen doordat de gemiddelde leeftijd van kanovaarders in Nederland tamelijk hoog is. Dan hou je niet meer zo van 'gekkigheid'. Bovendien willen oudere vaarders hun conditie op pijl houden. Een zeiltje erbij zou daar afbreuk aan doen. Alsof je een elektromotortje in je kajak hangt. Wat natuurlijk niet zo is. Het blijft peddelzeilen.
Nog een oorzaak is misschien de onhandige pogingen in het verleden om te zeilen met een kano. De beelden van Engelandvaarders in hun kano's met zeil, de aloude Klepper met zeiltje, de zwaarden, fokjes, midzwaarden, roertjes en weet ik niet hoeveel ellende. 
De laatste vijftien jaar is er een enorme revolutie ontstaan op gebied van kajakzeilen. Het begon in Australië waar vaarders op de Tasmanzee de jaren tachtig behoefte hadden aan iets simpels, uiterst zeewaardig en hanteerbaars vanuit de kuip. Zonder aangehangen toestanden. De eerste moderne zeiltjes zijn daar geboren. Tegenwoordig is een goed zeiltje verplicht op veel grootwatertochten in Australië, net als een zwemvest en andere veiligheidsmiddelen. Dat geeft toch wel te denken.  

'Koop een zeilboot'
De meest gehoorde uitspraak in Nederland is helaas nog steeds: ‘Als ik wil zeilen, koop ik een zeilboot.’ Maar dan vergeten mensen dat kajakzeilen niet alleen maar zeilen is. Je peddelt namelijk altijd mee. Ook als je hard genoeg gaat op het zeiltje, heeft iedereen de neiging om toch zijn peddel te gebruiken. Steunen, boogslagen, achterwaarts peddelroer geven en eskimoteren, het is allemaal nodig om lekker te kunnen kajakzeilen. En op stukken tegen de wind in, ben je weer een echte kajakker. Laveren kan wel, maar je gaat dan niet sneller dan groep terwijl je telkens flink afzwaait wat onveilig is.

Over de woeste Tasmanzee, de voorlopers van Flat Earth

De eerste generatie moderne peddelzeilers waren nogal onverschrokken types met de drang om van de wind te profiteren op grote golven en lange oversteken op de Tasmanzee. Hier een stokoud YouTube-filmpje uit eind jaren negentig. Deze Aussies hebben nog een doorgestoken mast vlak voor de kuip en gewoon tentdoek als zeiltje. Een ingenaaide spriet zit er al in, net als bij de huidige Flat Earth-zeiltjes. Deze spriet houdt het zeil bovenin naar achteren waardoor er voldoende oppervlak ontstaat terwijl het zeiltje toch laag blijft wat goed is om al te veel hellingkracht te voorkomen. Nadeel van deze eerste generatie zeiltjes is dat ze waarschijnlijk minder goed aan de wind konden komen. Het was Mick McRob die de zeiltjes van zijn mates perfectioneerde tot de huidige Flat Earth-modellen: iets minder groot (0.8 vierkante meter), beter gesneden om goed aan-de-wind te komen en de mast ver naar voren, uit de weg van alle peddelbewegingen, en binnen 2 seconden strijkbaar vanuit de kuip om te eskimoteren of om op te bergen onder een dekelastiek. Tegenwoordig is een goed kajakzeiltje in Australië vaak verplicht tijdens grote oversteken, net als alle overige veiligheidsmiddelen. d

Excuses voor de wat gezwollen muziek van Mendelssohn op de achtergrond. 

Voor de wind: plotseling gijpen

De mannen van Paddling Fool in Finland gaan voor de wind met hun Sail Dog-zeiltje, een kloon van het Flat Earth-zeiltje van 1 vierkante meter. Dat gaat lekker, totdat het zeiltje wild heen en weer gijpt. Wat is er aan de hand? Heel simpel: het zeiltje staat nog in de stand voor halve wind dus tamelijk ingetrokken. Als de wind dan van achteren komt kan deze er gemakkelijk achterlangs komen waardoor het zeiltje voortdurend de andere kant op kan zwiepen.

Normaal is plotseling gijpen niet zo'n problemen. Immers, het zeil zit ver naar voren dus een overzwaaiende giek kan niks raken. De ruk is bij een normaal Flat Earth-zeiltje van 0.8 vierkante meter ook niet erg. Toch is dit zeiltje van 1 vierkante meter net even andere koek. De vaarder heeft er flink last van. Het is ook zo dat een wind van achteren tegen een half dichtgetrokken zeiltje sowieso fikse onbalans kan veroorzaken, zo heb ik zelf ook vaak gemerkt. Ik weet niet goed waarom, maar het is wel zo.

De oplossing is natuurlijk simpel. De vaarder laat de schoot wat verder vieren. Nu staat het zeiltje bijna haaks op de wind, verdwijnt de onbalans, is de kans op gijpen een stuk kleiner en neemt de snelheid ook nog toe. Zie dit filmpje, vanaf 3.05 min.

Ongewenst gijpen

Kajak in onbalans loeft snel op

Hier een voorbeeld van wat er gebeurt met een kajak die niet goed is beladen. Deze kajakzeiler in Finland dacht wel weg te komen met acht kilo meer gewicht in de boeg dan achterin. Helaas voor hem. Zijn kajak gaat voor de wind maar blijft constant oploeven omdat de hoge achterkant aanzienlijk meer wind pakt dan de boeg.
Zijn roertje trapte hij helemaal uit als compensatie, maar het hielp geen fluit. Hij verliest er alleen maar snelheid door. Kun je nagaan hoe groot de kracht van de wind is op het zeiltje en de achterkant. Met alleen maar een scheg zou het helemaal gekkenwerk zijn geweest.
Kortom, kajakzeilen met een slecht uitgebalanceerde boot is een drama. Een paar kilo verschil tussen voor en achter is nog te overzien, maar acht kilo verschil is kennelijk niet meer te doen.
Komt ie:

https://www.youtube.com/watch?v=tqFOIY9qE5w