Prutsen aan zeiltjes (4): Mijn eigen Falcon-tuig

Ja, ik ben gestoord. Koop ik alleen een Falcon-zeiltje van Patrick Forrester, de rest van het tuig besluit ik zelf te maken. Met ook nog een doorgestoken mast door mijn kajakdek in plaats van het gebruikelijke flexibele voetje op het dek. Waarom toch?
Tja, als je lang bent, een lange peddel gebruikt en houdt van flinke voorwaartse slagen, kan het zeiltje wel eens in de weg zitten bij aan-de-windse koersen als het bijna helemaal is ingetrokken. Daar heb ik soms last van. De remedie is natuurlijk een mastje dat verder naar voren staat. Maar daar, ver voorbij je voorluik, is de boot wel erg smal (17 cm in mijn geval)en komen de zijstagen wel heel steil te staan. Eenvoudige mechanica leert ons dat hoe steiler de stagen staan, des te groter de neerwaartse kracht. Kortom, ik vertrouwde die smalle plek voorop mijn kajak voor geen meter. 

Avontuur
En zo kwam ik op het idee om dan maar de mast helemaal door te steken door mijn dek tot op de bodem van mijn boot. Dan heb je geen stagen nodig wat een keurig, strak aangezicht geeft. Dit was het begin van een groot avontuur. 
Ik vroeg mij eerst of een doorgestoken mast niet meer zou wrikken aan de boot waardoor de kans op kapseizen groter zou worden. Er zouden immers twee krachtpunten aan de boot trekken, in tegenovergestelde richting. Een kracht rond de uitgang van het mast door het dek, en een kracht door andere kant op vanaf de bodem van de boot. Ik ben geen wiskundige, dus dit hield mij 's nachts wakker. Ik heb er een plaatje van gemaakt: 

Links de doorgestoken mast, rechts de normale mast op het dek, met stagen

Deskundige kennissen met veel verstand van mechanica verzekerden mij unaniem dat het niet uitmaakt. Zolang alles vastzit aan elkaar, zal de hellingkracht van het zeiltje in gelijke mate doorwerken in de boot. Laat ik dat dus maar aannemen.

Allereerst zaagde ik een gat ik mijn dek en uit een oude zeevishengel de juiste maat pijp. Die heb ik zorgvuldig in mijn boot gelamineerd, precies onder het gat en precies haaks op de bodem zodat de mast ook precies vertikaal zou staan. Daarna de boel stevig dicht gelamineerd met glasmat en epoxy. Dit vereiste diverse lagen op een moeilijk bereikbare plek maar dat is gelukt. Aan de voet van de pijp heb ik eerst met schotjes en duckt tape een badkuipje gemaakt, de pijp daarin geplaatst en het zaakje volgegoten met epoxy. Het achterste schotje moet nog weg. 

Excuses aan iedereen die hier iets heel anders in ziet. 

Vervolgens ging ik op zoek naar een carbon buis van 25 mm diameter en twee meter lang, waarvan de onderste 25 cm in de pijp passen. Het werd een drielaags buis van unidirectioneel carbon die sterk genoeg is in alle buigrichtingen. Voor de zekerheid stopte ik massieve glasvezelpijpjes ('staf') op de drukpunten, met name de plek waar de mast uit het dek komt. Alle buigspanning verderop in de mast komt hier namelijk samen. 
Voor de rest volgde ik redelijk het originele tuig van Falcon. De onderdelen zijn wel verkrijgbaar na enig speurwerk op internet. 

Ovaal gat
De grootste uitdaging was deze: hoe krijg je vanuit de kuip een mast in een gat dat twee meter verderop zit??? De oplossing was een gat met een soort gootje waar de mast alvast in kon liggen als ik 'm omhoog hield met een hand. Zo zou de mast in ieder geval niet uit z'n gat schieten tijdens het optrekken. Het gat kreeg hierdoor van boven gezien een beetje ovale vorm. Tot nu toe ging het goed. 

Mastgat in wording, met aflopend gootje. De pijp is van een zeehengel, omwikkeld met carbon-epoxy waar het gootje aan vast is geboetseerd (met een stukje bezemsteel als malletje) 

Mastgat klaar. De topcoat mag nog wel een keer.

Optrekken
Voor het optrekken wilde ik een normale voorstag gebruiken die van de mast naar de toggle voorop liep en dan helemaal terug naar de kuip. Dan bleek foute boel. 

Tijdens een eerste proef op het droge bleek de mast met zeiltje en giek onderweg omhoog ook als een gek naar links en rechts uit te zwaaien. Zo zou de mast nooit recht boven het gat komen om in de pijp te zinken. Zeker niet op de golven! Een voorstag als treklijn werkte dus niet.
Ik besloot een lange stok te kopen bij de Gamma en prutste daar een haakje aan dat paste in een oogje in de top van het zeil. Dat werkte al beter, maar de wiebelige stok was bijna 2,5 meter lang. Hoe berg je die op? Geen fraai gezicht op een kajak en eigenlijk onhanteerbaar.

De echte oplossing kwam toen ik de rest van de zeehengel bekeek en zag dat er een lengte van zo'n 80 cm over was die precies op het uiteinde van de giek paste. Op die manier kon ik de giek wat verlengen en gebruiken om de mast helemaal op te drukken. Ik had daarmee ook redelijk grip op de mast om hem precies recht boven het gat te krijgen. Op het droge lukte dit prima.

Giek met opzetstuk om de mast op te duwen

Mis
Maar een week later ging het op het water in stevige wind al gelijk mis. De wind pakte het zeil en drukte mijn hele mast-giekcombinatie vrolijk opzij waardoor deze in het water viel.  Geen houwen aan vanuit mijn kuip! Gelukkig bleek dit eenvoudig te voorkomen. Aan de achterhoek van het zeil zit een zogenaamde klauwlijn van Falcon die het zeiltje daar verbindt met de giek. Het touwtje zit vast in een klemmetje op de giek zodat je het makkelijk kunt straktrekken of juist uitvieren. Zo creëer je meer of minder bolling aan de onderkant van het zeil.

Klauwlijntje

Ik koos voor een langer klauwlijntje van wel een meter zodat het zeil ongestoord kan wapperen in de wind zonder de giek mee te trekken. Dit bleek het ei van Columbus. Voortaan kan ik de giek en mast helemaal opduwen terwijl het zeil ongehinderd een stuk opzij kan waaien. Als de mast in de pijp is geploft, trek ik het klauwlijntje weer aan. Daar kan ik net bij als ik enigszins in de wind lig.

Giekneerhouder
Om de Falcon-way helemaal te volgen, heb ik ook nog een giekneerhouder aangebracht. Deze lijn begint onderaan de giek en loopt via een ring onderin de mast - vlak boven dek - terug naar de kuip. Zo kan ik de giek neertrekken, wat erg handig is als de wind in de rug de neiging heeft het zeil erg te laten bollen en dus de giek omhoog te trekken. Een wat strakker zeil is beter, dus de giekneerhouder trek ik dan lekker strak aan. 

De giekneerhouder.

Giekneerhouder (rode lijn)

Een bijkomend voordeel van de doorgestoken mast zonder stagen is dat het zeil en de mast 360 graden kunnen ronddraaien. Normaal heeft het Falcon-zeiltje stagen die boven de giek aan de mast vastzitten, dus dan kan de giek niet verder dan haaks op de kajak staan. Bij verder uitzwaaien komt de giek tegen de stagen. 
Ik vind het een veilig idee om met harde wind in de rug, als de oever sneller dichterbij komt dan je dacht en de boot niet zo gemakkelijk de hoek om kan draaien, gewoon het zeiltje verder uit te vieren. Desnoods tot het evenwijdig met de neus staat, aan de verkeerde kant van de mast dus. Het Flat Earth-zeiltje kan dit ook dankzij de stagen die onder de giek aan de mast vast zitten. Ik weet dat er en hoop discussie is onder kajakzeilers over een volledig roterende giek, maar voorlopig hou ik het maar zo. 

Zeiltje kan helemaal naar voren draaien

Plat
Rest nog de vraag hoe ik de mast weer plat krijg. Dan blijkt tot nu toe eenvoudig te kunnen door je peddelblad onder de giek te houden en met een snelle ruk omhoog. Bij voorkeur natuurlijk tegen de wind in. Mocht de wind de mast vastdrukken tegen de pijp dan kan je met je peddelblad de mast een beetje extra naar voren duwen tot ie vrij omhoog kan glijden uit de pijp.
Overigens zorgt de giekneerhouder ervoor dat de mast bij het verlaten van de pijp niet als een kite honderd meter wegwaait. Deze lijn loopt door een ring laag op de mast en dan ook nog door een dekoogje vlakbij de mast zodat de mast niet ver weg kan vallen. Je hoeft alleen de neerhouder iets te vieren in het klemmetje zodat er ruimte ontstaat voor de giek en mast om omhoog te komen uit het gat. Nog een tweede voordeel is dat een strak gezette giekneerhouder ook de mast belet om ongewenst uit de pijp te glijden, met name tijdens het eskimoteren.

Het opbergen gaat volgens de gebruikelijke methode: ik steek de mast door een rubber stuk slang voorop mijn dek (bij gebrek aan een vast mastvoetje), vouw het zeiltje in en span er bij de kuip een stuk elastiek over. Klaar is kees. 

Kan ik de doorgestoken mast aanbevelen? Nee! Het is een hoop werk en geëxperimenteer en een apart tuig maken is ongeveer net zo duur als een complete set kopen. De pijp kan in de weg zitten bij het volstouwen van je voorcompartiment. Gebruik dan alleen lange, smalle spullen die er nog langs kunnen schuiven, zoals je tent. Een kanokennis van mij bij Never Dry in Rotterdam vaart met een Tiderace met zeer bolle kop. Hij vindt zo'n pijp bezwaarlijk omdat hij dan al die stouwruimte voorin niet goed denkt te kunnen benutten. Maar ja, als het zaakje eenmaal werkt, heb je wel een erg strak dek zonder twee zijstagen, een voorstag noch een achterstag. Dat ruimt aardig op. En zeer geschikt voor lange mensen met lange peddelslagen.

Het eindresultaat. Het klauwlijntje aan het einde van de giek moet ik nog verlengen

Nog een laatste pleidooi voor een doorgestoken mast en dus een iets moeizamer opzetten en strijken is dat het niet vaak voorkomt dat je pas onderweg besluit een zeiltje op te zetten. Meestal doe je dit aan de kant, met in acht name van de windverwachting. En waait het stevig, dan kan ik altijd nog besluiten om het Falcon-zeil te verwisselen voor een iets vergevingsgezinder Flat Earth-zeil. Die wissel duurt hooguit twee minuten.  

Links: Het Flat Earth-zeiltje op mijn zelfgemaakte mast, geschikt voor een Falcon-zeil. Het zeiltje staat te hoog. Rechts: het Falcon-zeil op dezelfde mast. Onder: Het Flat Earth-zeiltje op de zelfgemaakte mast maar dan verlaagd. Zo moet het worden. De klauwlijn is niet origineel, maar zit er toch op vanwege de speciale manier van opdrukken van de mast (zie tekst hierboven).