Installeren kajakzeil... moet ik gaten boren?

Hoe installeer je een kajakzeil van bijvoorbeeld Flat Earth of Falcon? Lees de gebruiksaanwijzing die de fabrikanten meeleveren. Maar dan nog zijn er vragen. Allereerst de vraag of je gaten moet boren in je boot. Het antwoord is 'ja', maar soms kun je volstaan met maar een paar gaatjes. 
Polyester boten zijn in het voordeel want een gaatje weer dichtmaken is vrij eenvoudig met epoxy of polyestershars en een lapje glasweefsel aan de binnenkant met topcoat aan de buitenkant. Met polyethyleen boten heb ik geen ervaring, maar er schijnen vulmiddelen te bestaan voor het dichtmaken van gaatjes in plastic boten mocht je ooit het kajakzeilen willen opgeven of je boot willen verkopen aan een niet-kajakzeiler.

Een interessante weblog van Douglas Wilcox geeft al wat meer inzicht. Zie http://seakayakphoto.blogspot.com/2010/07/flat-earth-kayak-sails-fitting.html


Positie mast
Cruciaal is de vraag waar je de mast plaatst. Niet zozeer voor de zeileigenschappen want de positie van het zeiltje is voor het zeilen niet zo belangrijk omdat er geen 'balans' bestaat op een zeilkajak. Er is immers geen kiel die tegendruk geeft aan de mast. Het oploeven of afvallen wordt veel meer bepaald door de kajak zelf, met name door de vraag hoeveel wind de kont en de boeg vangen. Dit heeft dus niks met zeilen te maken.
Wel is de positie van de mast belangrijk als het gaat om je peddelbewegingen. Heb je genoeg ruimte voor je peddel als het zeiltje behoorlijk is ingetrokken voor een aan-de-windse koers? En ligt het zeiltje in opgeborgen toestand niet te veel in de weg naast je kuip? In het algemeen geldt: hoe verder  naar voren de mast, hoe beter alles past. Goh, ik moet dichter worden.
Er is echter een beperking in het naar voren plaatsen van de mast. Als het dek te smal wordt - zeg ongeveer smaller dan 17 centimeter, dan zullen de zijstagen te steil omhoog lopen naar de mast. De krachten van de wind op de bevestiging van de stagen worden dan enorm. Bij erg steile stagen zal de zijwaartse kracht vooral ook ombuigen in een neerwaartse kracht. Dan bestaat het gevaar dat het mastvoetjes door het dek wordt gedrukt. De oplossing is dan een dekversteviging met extra polyester-glasmat onder het dek of een stutje tussen het dek en de bodem van de boot. 

Sweetspot
Liever plaats je de mast wat naar achteren. Bij veel boten bevindt de 'sweetspot' zich net voorbij het voorste luik, soms zelfs voorbij het ingebouwde kompas of er net tussenin. Het permanente mastplaatje dat op je dek moet, is maar heel klein dus vaak past het daar wel.
Een andere let-op is de vraag waar zich al dekfittingen bevinden om de twee zijstagen aan vast te maken. Deze stagen horen niet precies haaks op het mastje te staan maar een centimeter of drie verder naar achteren. Immers, je wilt zeker weten dat de stagen de ruimte hebben om mee te bewegen naar beneden als je het mastje neerlaat. Het zou fijn zijn als er al dekfittingen zijn op die plek. Misschien moet je de positie van de mast op die plek afstemmen.
Als de dekfittingen veel verder weg zitten, zit er niets anders op dan aparte oogjes te maken. Voordeel is dan wel dat je meteen zo'n oogje helemaal aan de zijkant van de boot kunt bevestigen voor maximale spreiding van de stagen. Het moeten dan wel zo plat en zacht mogelijke oogjes zijn om te voorkomen dat andere kajakkers hun boot eraan open kunnen halen. Daar maak je geen vrienden mee! 

Ik heb hiervoor een D-ring gebruikt in een platte, afgeronde nylon houder met een boutje door de boot. Aan de achterkant zit nog een carrosseriering om de druk te verdelen. De gatdoorvoer is afgedicht met Sykaflex. Je kunt de D-ringen gebruiken voor de bevestiging van de zijstagen en de achterstag.  
Deze ringen zijn gek genoeg nergens te koop in Nederland. Je kunt ze allen bestellen via internet  op Britse of Australische websites. Zoek op Google Afbeeldingen naar 'nylon D-rings'. Andere D-ringen zijn te scherp (van hoekig metaal) of te dik waardoor andere kajakkers die langszij komen hun boot eraan kunnen openhalen.  

Foto Berend Schilder

Helemaal super de luxe is natuurlijk een dynema-touwtje dat rechtstreeks door twee gaatjes gaat. Aan de achterkant zit ook een carrossiering met een knoopje in het touw. Daar overheen plaats je een glasmatje en lamineer je de boel dicht om het waterdicht te maken.  Het oogt erg mooi, veroorzaakt absoluut geen krassen bij andere boten maar ja, je moet wel twee gaatjes boren in plaats van één.

Foto Douglas Wilcox

Een alternatief waar je helemaal geen gaatjes hoeft te boren is een zelfgemaakte plastic grondplaat waar het hele zaakje op staat: het mastvoetje en zelf geboorde gaten in het plastic om de stagen doorheen te halen. Deze plaat zit vast op de boot met zuignappen, maar je kunt ook volstaan met twee spanbandjes. Voordeel van deze constructie is dat je het complete zeiltje zeer eenvoudig op iedere kajak kan monteren. Nadeel is dat deze constructie niet zo mooi oogt en iets meer oplettendheid vereist. De boel mag niet gaan verschuiven.

Foto Ferry Arts

Tot zover de tricky part van een kajakzeiltje monteren. De rest is kinderspel. De voorstag kan je voorlopig door je toggletouwtje halen op de boeg. Een definitieve oplossing is een mini-katrolletje dat in iedere watersportzaak wel te koop is, onder andere van het merk Ronstan. De achterstag kan op ieder punt wel worden vastgezet. Desnoods span je een apart touwtje overdwars tussen je deklijnen waar de achterstag dan op aangrijpt. 
Hetzelfde kun je doen met de schootlijn waar het zeiltje aan vast zit. Deze kun je laten aangrijpen op een dwars lijntje tussen je deklijnen, al of niet met een heen en weer schuivend katrolletje waar de schootlijn doorheen gaat. Een wieltje op de dekfitting in het midden van het dek werkt ook prima. Let wel op dat de schootlijn min of meer recht naar beneden loopt als het zeiltje helemaal ingetrokken staat. Hoe schuiner de schootlijn staat, des te meer zal de giek van het zeiltje omhoog worden getrokken door de wind. Het zeil komt dan te bol te staan, vooral bij een aan-de-windse koers. De schootlijn is dus ook bedoeld om de giek zo goed mogelijk naar beneden te trekken.

Schootklemmetjes
Tot slot zou je nog twee schootklemmetjes voor de kuip moeten monteren (oeps, nog meer gaatjes boren) om de voorstag en de schootlijn van het zeil op vast te zetten. Wie dit niet wil, kan volstaan met het beleggen van deze twee lijnen op de deklijnen, vlak voor een dekfitting om doorglijden te voorkomen. Wel is het raadzaam om de schoot te beleggen met een slipsteekje zodat je hem direct los kan trekken. En daarna opnieuw vastzetten. Wel een beetje gedoe, zeker met stevige wind. Waarschijnlijk wil je na een dagje peddelzeilen alsnog schootklemmen monteren.

Knutselen
Al met al is er genoeg ruimte om te knutselen. De krachten op het zeil en de lijnen vallen reuze mee. Als het tien kilo is, is het al veel. Een uitzondering zijn de twee zijstagen. De bevestiging aan het dek van deze stagen krijgt het bij harde zijwind flink te verduren omdat de stagen nu eenmaal schuin omhoog lopen en dus niet dwars op de mast staan. Maar de bovengenoemde methodes van bevestigen moeten voldoende zijn. En let op dat het dek sterk genoeg is om de neerwaartse kracht van de mast te dragen. Een stutje onder het dek is geen overbodige luxe!

Meer info op YouTube. 
Voor het Falcon-zeil zie https://youtu.be/2i8_EEExqNg.
Voor Flat Earth zoek op 'how to install a Flat Earth kayak sail'.

Nog een laatste tip: gebruik alleen roestvaststalen boutjes, moeren en carrossieringen.